Chiến tranh đã là nhân vật chính của rất nhiều tác phẩm văn học Việt. Trong truyện ngắn của Mai Phương, chiến tranh như gần như xa với những mảng tối sáng mơ hồ. Cô Kếu nhân hậu dám cứu lính Tây đen, rồi gá nghĩa vợ chồng, trong cái nhìn nghi kỵ và những lời cay độc ném đá của xóm giềng (Cỏ mã linh).

Giai đoạn hậu chiến, bên cạnh những khúc tráng ca chiến thắng, còn là nỗi đau khôn nguôi phải đối diện hằng ngày của người mẹ người bố từ chiến trường trở về, khi ươm mầm hạnh phúc hòa bình lại thành hình là những đứa con tật nguyền do chất độc da cam. Những người lính dũng cảm lặng lẽ nhường vinh quang cho bạn, âm thầm chán ghét chiến tranh; trong khi có những đồng đội của họ run rẩy tự thương rồi ngang nhiên lĩnh suất thương binh khi hòa bình (Những cơn bão)…

Viết về hậu chiến chỉ là phần nhỏ trong tập sách này. Các truyện ngắn còn lại, tác giả tập trung vào khai thác triệt để các câu chuyện xã hội đương đại, trong những gấp khúc tréo ngoe kịch tính của giá trị tinh thần dưới cái vỏ phát triển như vũ bão của đời sống vật chất.

Ở nông thôn, những người đàn bà bán mặt cho đất bán lưng cho trời nhẫn nhịn phi thường với đủ loại cực khổ; đối diện với các nguy cơ về xâm hại tình dục, bạo hành gia đình trong sự tự vệ vụng về và đơn độc. Những cô gái trẻ trượt khỏi đường ray nhân bản, lăn vô định trên đường đời đô thị hóa. Những phụ nữ “đi biển mồ côi” gồng gánh tự gây dựng hạnh phúc bé mọn, những trí thức mơ mộng ngoài trời lại có trời… Mỗi câu chuyện có sức dồn nén riêng, vẽ nên một hiện thực ngổn ngang, đầy bức xúc mà lại thản nhiên như không thể nào khác được.

Còn có những cô giáo vùng cao, những chàng trai tật nguyền vượt lên số phận, những tấm lòng nhân hậu neo giữ lòng người về quê nguồn đất cội, những tình yêu lãng mạn… góp đủ sắc màu cuộc sống cho tập sách. Trên tất cả, còn lại niềm tin và hy vọng mãnh liệt về con người, với sứ mệnh làm chủ và xây dựng thế giới tốt đẹp hơn.

Minh Khai trân trọng giới thiệu