Tài năng văn chương của Dostoevsky không chỉ thể hiện qua những tiểu thuyết sử thi kinh điển về đời sống chính trị, văn hóa và tinh thần của xã hội Nga thế kỷ XIX - Tội ác và bình phạt (1866) hay Anh em nhà Karamazov(1880); văn nghiệp của ông còn bao gồm các hình thức truyện ngắn, truyện vừa, trong đó Tuy Hai Mà Một (1846) vàNhững đêm trừng (1848) được xem là hai tác phẩm xuất sắc của một Dostoevsky thời kỳ đầu, Dostoevsky của những tháng năm tuổi trẻ chưa bị di dày, lao động khổ sai...

Tuy Hai Mà Một ra mắt lần thứ nhất trên tạp chí văn học “Tổ quốc biên niên” ở Peterburg, số tháng Hai năm 1846, sau đó được chính tác giả sửa lại và tái bản vào năm 1866. Tác phẩm thể hiện cái nhìn tinh tế và nghệ thuật miêu tả tâm lý tài tình của Dostoevsky, với nhân vật trung tâm Golyadkin. Từ rất sớm, Dostoevsky đã có cái nhìn thấu suốt vào tâm hồn con người - một tâm hồn què quặt, bất thường, nhiều góc khuất... bằng cách tạo ra hai phiên bản Golyadkin trong "...." - Golyadkin thứ nhất và Golyadkin thứ hai - có ngoại hình và danh tính giống hệt nhau nhưng đối lập nhau về mọi giá trị con người. Qua Golyadkin, Dostoevsky khắc họa một hình ảnh con người lạ lùng: vừa thân thiết vừa hận thù, vừa gần vừa xa và luôn giằng xé giữa cái tôi với cái ta - một cuộc chiến giằng co muôn thuở không có hồi kết.

Minh Khai trân trọng giới thiệu.